روەكخۆرەكان كێن ؟
رووەك خۆریی بەمانای خۆپاراستنی مرۆڤ لەخواردنی گۆشتی گیانداران دێت، كە لەوانەیە ئەو خۆراكانەش بگرێتەوە كەسەرچاوەكەیان گیانەوەرەكانن، وەكو بەروبوومە شیرییەكان.
جۆرەكانی رووەكخۆری پەیوەستە بەوەی كەئەو كەسانە بەرامبەر ئاژەڵان و بەرهەمەكانیان چۆن بیر دەكەنەوە و رەفتار دەكەن: ئەوانەی كە ڕووەك دەخۆن، بەڵام بەرهەمەكانی گیانەوەران ناخۆن یان كەم دەیخۆن، پرسی سەرەكی ئەمانە لەوەدایە كەئازاری گیانەوەران نادەن و نایانكوژن.
بیروباوەڕ یان رێبازی (veganism) ویگانیزم كەهەندێك كات بۆ ئەو كەسانە بەكاردێت كە بە ڕووەكخۆری دژوار دەناسێنرێن، نەخۆراكی ئاژەڵی نە گوشت دەخۆن، نەبەرهەمەكانی شیرو هێلكەو هەنگوین و ئەو پۆشاكانەش لەبەر ناكەن كە لە گیانلەبەران بەدەست دێت، ئەمڕۆ لەهەموو وڵاتانی جیهان رووەك خۆران زۆرن و لەهەندێك وڵات وەكو (هیندستان) رووەك خۆری رەگوڕیشەی مێژوویی و ئایینی و فەلسەفیشی هەیە.
رووەكخۆرەكان بەپێی شێوازی بیركردنەوە و ئامانجەكانیان بۆ چەند جۆرێك پۆلێن دەكرێن ، كە بەشێكیان بەهیچ جۆرێك گۆشت و بەروبومەكانی ئاژەڵ ناخۆن ، بەڵام بەشێكی دیكەیان گۆشت ناخۆن بەڵام بەروبوومەكانی ئاژەڵ دەخۆن ، هەندێكی دیكەیان گۆشتی سور ناخۆن بەڵام گۆشتی سپی (مریشك و ماسی و پەلەوەران دەخۆن) .
پسپۆرانی تەندروستی جەخت لەوە دەكەنەوە ئەو كەسانەی كە تەنها بەرووبوومی روەكی دەخۆن لە رووی تەندروستیەوە زۆر سودمەند دەبن ، چونكە زۆربەی رووەكخۆران بەرهەم و سەرچاوەكانی گیانلەبەران ناخۆن، چونكە كۆلیسترۆل تەنها لەو چەورییانەدا هەیە كەبەرهەمی ئاژەڵن، بۆیە ئاستی كۆلسترۆڵی رووەكخۆران نزمە و لەم حاڵەتانەشدا تووشبوون بەنەخۆشییەكانی فشاری خوێن، تەسك بوونەوەی دەمارەكانی خوێن و سەكتەی دڵ و مێشك نامێنێ یان زۆر كەم دەبێ.
زانست ئەوەی سەلماندووە كە نەخۆشییەكانی دڵ و گورچیلە زیاتر تووشی ئەو كەسانە دەبێت كە خواردنی گۆشتی زۆر بەكاردەهێنن.
هەروەها كەمبوونەوەی چەوری لە رووەكخۆریدا هۆكارێكی بەهێزە بۆ رێگەگرتن لەقەڵەوی و چەوری خوێن و ئەنجامەكانی قەڵەوی و چەوری و نەخۆشییەكانی وەك سەرەتانی پرۆستات. رووەكخۆری دەبێتە هۆی زیادبوونی ریشاڵەكانی رووەك (سلیلۆز) كەڕێگا دەگرن لەقەبزی و سەرهەڵدانی سەرەتانی ریخۆڵە.
روەكخۆری و دووركەوتنەوە لە خواردنی گۆشت بە پێی ئاینە جیاوازەكان دەگۆرێت .
لە ئایینی هیندۆسدا، بیروڕای رووەكخۆری لەم ئایینەدا بۆ چاودێری و پابەندبوونە بەپرانسیپی (ئاهیمسا) ناتوندوتیژی، بەپێی ئەم ئایینە سۆزی مرۆڤەكان دەبێت تەواوی بوونەوەرانی خودا بگرێتەوەو تەنها بۆ مرۆڤ نەبێت، بۆیە كوشتنی گیانەوەران بۆ نەهێشتنی برسێتی، سەرەنجام دەبێتە (هیمسا) توندوتیژی.
لە ئایینی لەئیسلامدا تەنها خواردنی گۆشتی هەندێك گیانلەبەر و ئەو گیانەوەرانەی كە مرداربوونەتەوە حەرام كراوە.
لە ئایینی یەهودیدا: بەشێك لەبیرمەندانی ئایینی یەهودی رووەكخۆری وەكو ئایدیالێكی ئەخڵاقی باڵا تەماشا دەكات نەك تەنها بۆ پاراستنی ئاژەڵان، بەڵكو لەبەرئەوەی كەسایەتی ئەو كەسەی كەئاژەڵان دەكوژێت كاریگەری خراپ دادەنێ.
خوێندراوەتەوە1167